مقصود از«کلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ وَیَبْقَی وَجْهُ رَبِّک ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکرَامِ »چیست؟

مقصود از«کلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ وَیَبْقَی وَجْهُ رَبِّک ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکرَامِ »چیست؟ 

آیا همه نابود می شوند و وجود به عدم تبدیل می شود؟

کلمه «فان» در آیه شریفه به معنای هلاکت مطلق که اشیاء به صورت کامل نابود و تبدیل به عدم گردند نیست، زیرا صریح آیات الهی این است که، انسان بعد از مرگ به سوی خداوند متعال باز می گردد، همانند آیه ...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ.«ما متعلق به خداییم و به سوی او بازگشت می کنیم» و آیه ...ثُمَّ یُحْیِیکمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ. «مجددا زنده می کند شما را و برگشت شما به سوی خداوند می باشد». و آیه مبارکه ...وَاللّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ. «خداوند است که می گیرد و می دهد و به سوی او بازگشت شماست.  

با توجه به این آیات، مشخص می شود که بعد جسمانی انسان بعد از مرگ دگرگون و تبدیل به عناصر دیگر می شود. لکن بعد روحانی انسان به سمت خداوند متعال باز می گردد، و لازمه ارجاع این است که شیء موجود باشد تا بتواند به سمت خداوند باز گردد، وگرنه بازگشت امور عدمی به سمت خدا معنا نخواهد داشت.
زیرا ارجاع به سمت خداوند متعال و بهره گیری از نعمت های جهان آخرت فرع بر وجود است و امور عدمی موجود نمی باشند تا نعمت ها شامل آنها شود. در نتیجه مراد از فان در آیه شریفه به معنای هلاکت مطلق نیست، بلکه منظور از هلاکت و نابودی و فناء بهم خوردن نظام است نه از بین رفتن مواد، مثلا اگر یک ساختمان به وسیله زلزله متلاشی شود در این جا هالک و فانی بر آن صدق می کند در حالی که مواد آن موجود است و تنها نظامش از هم گسیخته است و می دانیم در پایان این جهان خورشید بی فروغ و ماه تاریک و کوه ها از هم متلاشی می شوند و موجودات زنده همه، می میرند این است معنای هلاکت آنها».
قرآن کریم در سوره قصص در همین موضوع می فرمایند: ...کلُّ شَیْءٍ هَالِک إِلَّا وَجْهَهُ.... با توجه به این که شی مساوی با وجود می باشد معنای آیه این گونه می شود (هر موجودی به غیر از خداوند متعال هالک و نابود است) تفاوت این آیه، با آیه کل من علیها فان در این است که این آیه فقط شامل موجودات صاحب عقل (انسان و جنّ) است و لکن در آیه شریفه کلُّ شَیْءٍ هَالِک... اشاره به فناء و نابودی همه موجودات می کند.
خلاصه سخن این است که همه موجودات ما سوی الله، فنا شونده و میرا هستند. مادامی که خداوند بخواهد آنها وجود و حیات و سایر صفات را دارند و هر گاه نخواهد موجودات نابود می شوند. و چون این وجود و صفات مخلوقات از آن خود آنها نیست، بنابراین چه قبل از خلقت و چه بعد از خلقت، همواره ما فقیر و نیازمند و در معرض زوال هستیم.